Gemeenten bezondigen zich massaal aan kolenstroom

Gemeenten zijn grootverbruikers van stroom. Die hebben ze nodig voor de eigen kantoren en gebouwen, de straatverlichting en in grote steden soms voor delen van het openbaar vervoer. Opvallend genoeg kiezen veel gemeenten voor de goedkoopste en niet voor de groenste stroom. Het gaat dan om fossiele stroom, waaronder veel stroom afkomstig van vervuilende kolencentrales. Dat is opvallend, omdat je van de overheid mag verwachten dat zij als geen ander haar verantwoordelijkheid neemt om het klimaat te beschermen. Gemeenten gebruiken ongeveer 2 procent van alle elektriciteit in Nederland.

Gemeenten kopen hun stroom vaak gezamenlijk in, via een openbare aanbesteding. Het bedrijf dat binnen de aanbestedingsvoorwaarden het goedkoopst kan leveren, krijgt het contract, vaak voor een paar jaar. In de voorwaarden kunnen gemeenten vragen naar écht groene stroom, bijvoorbeeld van Nederlandse windmolens, geen kolenstroom of sjoemelstroom. Gemeenten als Utrecht, Alkmaar en Apeldoorn bewijzen dat het kan.

Groencertificaten – ook wel garanties van oorsprong (GVO) genoemd – zijn ooit in het leven geroepen als een soort bewijsbriefjes. Stroom is een ongrijpbaar iets; als het eenmaal op het net is, kun je kolenstroom niet meer van windstroom onderscheiden. Een energieleverancier levert stroom aan de klant en verkoopt daar desgewenst een GVO bij, zodat je er zeker van bent dat er voor de stroom die jij verbruikt elders net zoveel stroom op een duurzame wijze is opgewekt. Hoe meer van die certificaten er worden verkocht, hoe meer groene stroom er wordt opgewekt. Althans, dat is het idee. Helaas wordt deze markt overspoeld met spotgoedkope certificaten van Noorse waterkrachtcentrales en IJslandse aardwarmte. In die landen wordt al jaren vrijwel uitsluitend groene stroom opgewekt. Mensen weten daar niet beter en zijn dus niet geïnteresseerd in groencertificaten. Deze worden voor een spotprijs doorverkocht aan energiebedrijven als E.ON en RWE/Essent, die ze gebruiken om hun kolenstroom groen te wassen. Greenpeace eist dat gemeenten kiezen voor echt groene stroom en fatsoenlijke groencertificaten, die ook daadwerkelijk bijdragen aan de energierevolutie.

De Nederlandse gemeenten hebben in 2007 met de provincies en het Rijk een klimaatakkoord gesloten. Daarin staat vastgelegd dat gemeenten vanaf 2015 voor 100 procent duurzaam inkopen. In 2016 blijkt dat veel gemeenten zich niet aan die afspraak houden. Daarbij heeft Nederland eind 2015 in Parijs het VN-klimaatakkoord getekend, waarin we beloven alles op alles te zetten om de temperatuur deze eeuw met niet meer dan 1,5 graad te laten stijgen. Juist de (lokale) overheid moet het voortouw nemen en laten zien dat het fossiele tijdperk voorbij is.

Zeker niet. Neem dit rekenvoorbeeld: in de gemeente Bergen op Zoom wordt per jaar 15.000 MWh aan elektriciteit verbruikt. Om daarbij groencertificaten aan te schaffen van Nederlandse windenergie, zou dat de gemeenten in 2015 tussen de €40.000 en €75.000 kosten. Op 50.000 inwoners is dat per persoon €0,75 á €1,5 euro per jaar. Geen onoverkomelijk bedrag dus, zeker niet als je bedenkt dat schone energie in Nederland daarmee een flinke impuls krijgt.

De hoeveelheid beschikbare schone stroom groeit de komende jaren enorm snel. de afspraken uit het Energieakkoord zorgen voor heel veel extra windmolens op land en later ook op zee. Bovendien schept extra vraag ook extra aanbod. De deal tussen de NS en Eneco is daar een goed voorbeeld van. Door deze deal (de NS gebruikt ruim 1 procent van alle elektriciteit in Nederland) kan Eneco nieuwe windparken bouwen. Alle gemeenten samen gebruiken ongeveer 2 procent van alle stroom. Als alle gemeenten écht groene stroom inkopen, betekent dat een flinke impuls voor de energiesector.

De bulk van de informatie die SOMO gebruikte als basis voor het onderzoek is afkomstig uit openbare registers waarin aanbestedingen van gemeenten zijn vastgelegd. Om de informatie te controleren en zo compleet mogelijk te krijgen, is via e-mail en telefoon contact opgenomen met de gemeenten. Ondanks herhaaldelijke verzoeken hebben 100 gemeenten niet thuis gegeven. Greenpeace moedigt burgers uit die gemeenten aan om transparantie te eisen. Zij kunnen direct contact opnemen met hun gemeente en/of een petitie starten via Petitiestarter.nl. Op de interactieve kaart hebben gemeenten waarvan de data ontbreekt een grijze kleur.

Samen met o.a. WNF, Natuur & Milieu en Consumentenbond brengt Greenpeace elk jaar een ranglijst van groene stroomleveranciers uit. Het onderzoek kijkt naar de volledige (wereldwijde) bedrijfsvoering van de verschillende leveranciers; hun investeringen, de manier waarop ze stroom produceren en/of inkopen en naar de levering. Op basis van die criteria krijgen de bedrijven een cijfer. De meest recente ranglijst vind je hier.

Om de data die SOMO uit publieke bronnen haalde compleet te maken en te verifiëren is waar nodig contact opgenomen via e-mail en telefoon. Ondanks meerdere verzoeken om informatie hebben een aantal gemeenten geen gehoor gegeven voor de publicatie van het rapport, hoewel ze daar wel toe verplicht zijn. Greenpeace moedigt burgers aan om van hun eigen gemeente openheid van zaken te eisen. Op het moment dat er informatie beschikbaar komt, wordt deze toegevoegd aan de interactieve kaart op deze pagina.

Gemeenten sluiten, alleen of in groepsverband, contracten af met energieleveranciers, vaak voor meerdere jaren. Greenpeace vraagt gemeenten die niet in de hoogste categorie vallen (donkergroen) voor hun volgende contract te kiezen voor echt groene stroom. Om te garanderen dat ze dan groene stroom en goede groencertificaten krijgen, is het belangrijk dat hun aanbestedingsvoorwaarden kloppen. Hier kunnen gemeenten precies nalezen hoe ze deze voorwaarden zo opstellen dat ze gegarandeerd echt groene stroom krijgen.